Ευρήματα που εντοπίστηκαν στην περιοχή του Λιμένα των Μεστών μαρτυρούν την ύπαρξη εργαστηρίων κεραμικής και αγγειοπλαστικής στα αρχαία χρόνια. Τα εργαστήρια αυτά δημιούργησαν μια παράδοση που κράτησε μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα. Τα προϊόντα αυτά ταξίδευαν σε μακρινά μέρη. Η μεγάλη εμπορική δραστηριότητα φαίνεται και από τα παρακάτω. Ο περιηγητής Στράβωνας αναφέρει και δεύτερο λιμάνι στην περιοχή, το Νότιο. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχουμε από το Στράβωνα, αλλά και από μεταγενέστερες πηγές, το λιμάνι αυτό πρέπει να βρισκόταν στον κόλπο της Αυλωνιάς ή στα Σαλάγωνα, που βρίσκονται νότια των Μεστών.
Το πηγάδι του Μιλιτά
Το πηγάδι του Μιλιτά είχε βάθος 16 μέτρα και εξυπηρετούσε τις υδρευτικές ανάγκες των κατοίκων του χωριού σε περίπτωση επίθεσης από τον εχθρό. Την περίοδο που τα Μεστά ήταν υπό την κατοχή των Γενουατών, το πηγάδι εξυπηρετούσε μόνο Γενουάτες και το φρουρούσαν Ιταλοί στρατιώτες, γι΄αυτό και ονομάστηκε πηγάδι του Μιλιτά από την Ιταλική λέξη militare που σημαίνει στρατός. Οι υπόλοιποι κάτοικοι του χωριού ήταν υποχρεωμένοι να προμηθεύονται νερό από πηγάδια και πηγές που βρίσκονταν έξω από το χωριό.
Τα εξωτερικά τείχη
Το χωριό τελικά με το πέρασμα των χρόνων αποκτά σχήμα πεντάγωνο και κάθε του γωνία αποτελείται από έναν κυκλικό διώροφο πύργο με πολεμίστρες και επάλξεις με κύριο σκοπό την καλύτερη οπτική φρούρηση όλων των πλευρών του τείχους. Το πάχος του τείχους ξεπερνάει το ενάμιση μέτρο και το ύψος φθάνει και τα δώδεκα μέτρα έτσι ώστε να προστατεύει τους κατοίκους του χωριού. Αργότερα με την αύξηση του πληθυσμού ξεκινάει η οικοδόμηση κατοικιών, οι οποίες είναι κολλημένες στην εσωτερική πλευρά και καλύπτουν όλη την έκταση ενισχύοντας την αντοχή του τείχους, αφού τα σπίτια ήταν ενωμένα το ένα με το άλλο.
Η πύλη του Κάστρου
Η κεντρική πύλη του κάστρου αποτελούσε μοναδική είσοδο και έξοδο από το χωριό για λόγους αμυντικούς. Ήταν μια μονόφυλλη πόρτα – που διατηρείται σε άριστη κατάσταση ακόμα και σήμερα – κατασκευασμένη με χοντρές σιδερένιες λάμες συνδεδεμένες σταυρωτά μεταξύ τους. Πάνω στις λάμες υπήρχαν τότε στερεωμένα χοντρά σανίδια για περισσότερη ασφάλεια. Πάνω ακριβώς από την πόρτα και σ’ όλο το πλάτος της υπήρχε ένα άνοιγμα περίπου 26 εκατοστών που εξασφάλιζε τη μέγιστη ασφάλειά της, γιατί από κει έριχναν καυτό λάδι σε οποιονδήποτε εχθρό πήγαινε να πλησιάσει. Η πόρτα, στα χρόνια της Γενουάτικης κατοχής άνοιγε με την Ανατολή και έκλεινε με τη Δύση του ηλίου. Δίπλα στην πύλη υπήρχε και το φρουραρχείο που ήταν κατοικία του διοικητή και της φρουράς του, γι’ αυτό και ονόμασαν την πύλη «πόρτα του Καπετάνιου» από την Ιταλική λέξη Capitano που σημαίνει διοικητής. Ο διοικητής είχε εγκατασταθεί εκεί για να ελέγχει τους κατοίκους του χωριού και να επιθεωρεί καλύτερα την παραγωγή της Μαστίχας.
Οι βίγλες
Σχεδόν σε όλη την έκταση του νησιού της Χίου στις παραλιακές περιοχές και στα βουνά υπάρχουν διασκορπισμένες βίγλες. Βίγλες υπάρχουν και γύρω από τα Μεστά. Οι βίγλες είναι πέτρινοι πύργοι, φυλάκια κυκλικού σχήματος με πολεμίστρες και ύψος γύρω στα 14 μέτρα. Οι βίγλες χρησίμευαν στην επόπτευση των γύρω θαλάσσιων περιοχών. Η πρόσβαση σ’ αυτές γινόταν με σχοινόσκαλες, ενώ στο δάπεδό τους υπήρχε μια καταπακτή που λειτουργούσε σαν χώρος διαμονής για όσους βιγλάτορες δεν είχαν βάρδια. Όταν αντιλαμβανόταν ότι πλησίαζε κάποιο εχθρικό πλοίο, ειδοποιούσαν τις γύρω βίγλες ανάβοντας φωτιές και αυτές με τη σειρά τους τον κεντρικό πύργο του κάστρου. Με αυτόν τον τρόπο οι κάτοικοι των χωριών έπαιρναν θέσεις άμυνας, για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τον εχθρό.
